مقایسه مزایا و معایب انواع سیستم های آبیاری

مقدمه

سیستم های آبیاری به دو بخش عمده سیستم های آبیاری سنتی و نوین تقسیم بندی می شوند و هر کدام، مزایا و معایب خود را دارند. سیستم های سنتی قدمتی دیرینه دارند و دانش آن نیز از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.

از سوی دیگر، سیستم های نوین آبیاری به فراخور توسعه علوم مختلف و فناوری های مرتبط، طی قرن اخیر بوجود آمده و هر روز نیز دستخوش تغییر و تحولات ریز و درشت قرار می گیرد. به نظرم رسید که ارائه شرح مختصری از مزایا و معایب سیستم های اشاره شده به تولیدکنندگان و بهره برداران آب کشاورزی، درک بهتری در انتخاب نوع سیستم مزرعه را بدهد.

انواع سیستم های آبیاری

۱- آبیاری جویچه ای

آبیاری جویچه ای روشی برای تامین آب محصولات زراعی از طریق ایجاد شیارهای کم عمق و مساوی است. شیارها با ابزار مخصوصی به نام هیپر ایجاد می شوند که جویچه های موازی هم را شکل می دهد. شیارها معمولاً ۷۵ تا ۱۰۰ سانتیمتر از هم فاصله دارند. آب از منبع آب و از طریق کانال ها یا لوله های موجود در مزرعه، به سمت جویچه ها انتقال می یابد. سپس آب از به صورت دستی یا از طریق ایجاد سوراخ هایی در لوله یا توسط سیفون، به شیارها منحرف می شود تا دبی مطلوب به دست آید.

معایب	مزایا
زمین برای اطمینان از توزیع یکنواخت آب آبیاری، بایستی تسطیح شود	به طور همزمان می توان ۵ تا ۷٫۵ میلیمتر آب آبیاری را برای جبران رطوبت تخلیه شده در ناحیه ریشه مصرف نمود.
آبیاری جویچه ای در خاک های شنی کارآمد نیست. آب قبل از رسیدن به انتهای مزرعه در خاک نفوذ می کند	سرمایه گذاری اولیه، به غیر از تسطیح زمین، نسبتاً کم است
استفاده از مقادیر کم آب (کمتر از ۱۰۰ مترمکعب برای یک هکتار)، مشکل است	آب حتی اگر حاوی مقدار متوسطی از مواد کلوئیدی باشد، قابل استفاده است
در برخی از خاک ها، توزیع آب در بستر خاک، کل نیاز آبی محصول را تأمین نمی کند	آب به طور مستقیم بر روی گیاهان اعمال نمی شود که باعث سوختن شاخ و برگ محصول شود

۲- آبیاری غرقابی

آبیاری غرقابی روشی است که ابتدا مزرعه به قطعات مختلفی تقسیم می شود. به هر قطعه از مزرعه، کرت نیز گفته می شود. به همین جهت به روش آبیاری غرقابی، آبیاری کرتی هم گفته می شود. سپس بین کرت ها جوی هایی ساخته می شود و برای هر کرت نیز یک ورودی و یک خروجی تعبیه می کنند. زمانی که یک کرت پر از آب شد، آب وارد جوی شده و به کرت دیگر منتقل شود.

معایب	مزایا
دارای کمترین راندمان آبیاری در مقایسه با سایر روش های آبیاری است. هدررفت آب در اثر تبخیر، نفوذ و رواناب سطحی زیاد می باشد	برای تجهیزات مورد نیاز، سرمایه گذاری اولیه کمتری لازم است
ساختن و تخریب دیواره کرت ها، نیازمند نیروی کارگری است	می توان آب را برای بهبود راندمان آبیاری، بازچرخانی نمود
برای توزیع یکنواخت آب در زمین ، نیاز به تسطیح آن می باشد	ورود آب از کناره کرت، باعث صرفه جویی ۶۰ درصدی آب در مقایسه با روش ورود آب بصورت آبشاری است

۳- آبیاری بارانی

آبیاری بارانی، تحویل آب مورد نیاز گیاهان از طریق آبپاش به صورت اسپری و تحت فشار می باشد. فشار مورد نیاز سیستم، معمولاً از طریق پمپ به دست می آید. تجهیزات آبیاری می توانند ثابت باشند و یا به طور مداوم حرکت کنند. سیستمهای آبیاری بارانی شامل سیستم آبیاری بارانی کلاسیک و سیستم آبیاری بارانی اتوماتیک و مدرن می باشد.

معایب	مزایا
شیارهای عمیقی روی خاک های رسی و توسط لاستیک های دستگاه سنتر پیوت ایجاد می شوند	کارآمد در خاک های با بافت متوسط و درشت
برای جبران آب تخلیه شده از خاک توسط محصول، به آبیاری متعدد نیاز می باشد	امکان استفاده از مقادیر کم آب آبیاری (کمتر از ۱۰۰ مترمکعب برای یک هکتار) وجود دارد
امکان انسداد نازل های آبپاش با آب بی کیفیت وجود دارد	با افزودن کود و مواد شیمیایی به آب آبیاری، می توان گیاه را تغذیه گیاه و آفات را کنترل نمود
با پاشش آب روی محصول، امکان سوختگی شاخ و برگ محصول وجود دارد	سیستم‌های آبیاری دوار مرکزی (سنترپیوت) را می‌توان طوری برنامه‌ریزی کرد که در زوایا یا زمان های مشخص شروع و متوقف شوند

۴- آبیاری قطره ای

در آبیاری قطره ای، آب قطره قطره تحویل ریشه گیاهان می شود. آب با فشار کم و از طریق لوله های پلی اتیلن که روی آنها قطره چکان هایی برای تنظیم دبی خروجی وجود دارد، تامین می شود. لوله ها را می توان روی زمین ریسه کرد و یا در زیر سطح خاک دفن نمود.

معایب	مزایا
این روش را نمی توان با آب حاوی آهن بالا استفاده کرد، زیرا قطره چکان ها مسدود می شوند	با به حداقل رساندن تبخیر، در مصرف آب صرفه جویی می شود
تعمیر و نگهداری برای ادامه کار سیستم مورد نیاز است	تلفات مواد غذایی خاک، ناشی از شستشو کاهش می یابد
جویدن لوله توسط حشرات و جوندگان، باعث نشت آب می شود	نیازی به تسطیح زمین نیست
ماشین های مختلف مزرعه، توانند لوله ها را برش دهند	قابل استفاده در مزارع با شکل نامنظم

۵- آبیاری زیر سطحی

سیستم آبیاری زیر سطحی، شبیه به آبیاری قطره‌ای است. با این تفاوت که لوله‌ها و قطره چکان ها در سطح خاک نیستند. یعنی آب توسط نوارهای آبیاری تحویل گیاه می شود. به عبارت دیگر به روشی که آبیاری در زیرسطح خاک و از طریق قطره چکان صورت می گیرد، آبیاری زیرسطحی می‌گویند. در سیستم آبیاری زیرسطحی، رطوبت خاک بیش از آبیاری سطحی است و در نتیجه میزان هدر رفت آب در این سیستم، ناچیز می باشد.

معایب	مزایا
مناسب خاکهای نسبتاً یکنواخت و با قابلیت نفوذ بالا است	نسبت به روش های دیگر، نیروی کار کمتری نیاز دارد
در مزارع با توپوگرافی یکنواخت و هم سطح، موثرتر می باشد	برای خاک هایی با ظرفیت نگهداری آب کم، مناسب است
آب با شور زیاد، قابل استفاده نیست	به عنوان یک سیستم زهکشی نیز عمل می کند
نیاز به آب کافی، در طول دوره رشد گیاه می باشد	اتلاف آب از طریق تبخیر به حداقل می رسد