مقدمه
موضوع کمبود منابع آبی در جهان و کشور ما ایران، آنقدر تکرار شده است که نیازی به صرف کلمات و زمان در این مقاله نیست. اما می خواهیم بررسی نماییم که چرا استفاده از نوار آبیاری در مزارع و برای آبیاری کشت محصولات زراعی ردیفی و حتی در برخی مناطق، برای آبیاری باغات به شدت در حال گسترش می باشد؟
شما هم می دانید که نوار آبیاری در کشور ما با نام های مختلفی شناخته می شود. مثل نوار تیپ، نوار قطره ای، نوار کشاورزی، لوله های سوراخدار، نوار بارانی، تیپ آبیاری، تیپ قطره ای، نوار تیپ بغل دوخت و … . نوار های آبیاری حدوداً از اوائل دهه ۱۳۸۰ وارد کشور ما شده و سابقه اولیه استفاده از آن، به کشورهای چین و سپس آلمان بر می گردد.
چرا نوار آبیاری؟
عمده اراضی کشاورزی موجود در جهان و کشور ما ایران، زراعی بوده و سهم باغات حدود یک سوم این اراضی می باشد. در اوایل، سیستم های قطره ای برای آبیاری باغات و سیستم های بارانی برای آبیاری محصولات زراعی، پدید آمدند. روش قطره ای از جهات مختلف، نظیر افزایش راندمان آبیاری، کاهش مصرف انرژی، بهره برداری آسان تر و …، نتایج خوبی نشان داد و مقبولیت آن بر روش های سطحی و بارانی، چربید.
در طی زمان، آبیاری بارانی نیز، بایستی جای خود را به روش مشابهی همانند روش قطره ای می داد. چون:
۱- به علت بادبردگی، ایجاد رواناب در خاک و پایین بودن راندمان کاربرد آب، راندمان کل آبیاری کمتری نسبت به قطره ای داشت. (راندمان آبیاری روش قطره ای، حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد و راندمان آبیاری انواع روش های بارانی نیز، حداکثر ۷۰ درصد گزارش شده است)
۲- میزان مصرف انرژی در آن به خاطر استفاده از آبپاش های با فشار کارکرد بالا، زیاد بود.
۳- در ابتدای کشت، قطرات درشت آب، سبب ورس یا افتادگی محصول می شد.
۴ -با توجه به اینکه قطرات آب مستقیماً روی برگ گیاهان پاشیده می شود، در صورت شور بودن آب، سبب سوختگی برگ آنها می شد.
البته موارد فوق، برخی از دلایل مهم در راستای یافتن روش مناسب تری برای کاهش اثرات و نتایج نامقبول روش های آبیاری بارانی است.
همچنین، با عنایت به اینکه فاصله محصولات زراعی، به ویژه گیاهانی که به صورت ردیفی کشت می شوند، کم می باشد و امکان آبیاری آنها توسط روش های آبیاری قطره ای با لوله های نرم ۱۶ میلیمتری وجود ندارد( هزینه بالایی دارد) ، لذا محصولات مذکور، بیشتر با روش های بارانی آبیاری می شدند.
متخصصین آبیاری پس از تلاش های بی وقفه و مقایسه گزینه های فنی و اقتصادی تبدیل روش های آبیاری قطره ای به گزینه ای مناسب برای آبیاری محصولات ردیفی، آنها را به ابداع لوله های سوراخداری به نام تیپ (Tape) ، سوق داد. عمده ماشین های تولید نوارهای آبیاری در کشورهای چین و آلمان ساخته می شود. البته کشور آلمان، از نظر تولید مواد اولیه مورد نیاز تولید نوارهای آبیاری، در صدر جدول قرار دارد.
نوارهای آبیاری بر اساس نوع خاک، قادرند حدود ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر از عرض سطح خاک را خیس نمایند و بدین لحاظ در اراضی زراعی که فاصله ردیف گیاهان، کمتر از ۵۰ سانتیمتر می باشد، فاصله ردیف قرارگیری نوارهای آبیاری حداکثر ۵۰ سانتیمتر پیشنهاد می شود.
همچنین، فاصله خروجی آب از نوارهای آبیاری از هر ۱۰ ، ۲۰ ، ۳۰ و یا ۵۰ سانتیمتر می باشند که بایستی حداکثر طول پهن کردن آنها نیز بر اساس فاصله خروجی آب باشد. بطور مثال در یک نوار آبیاری تولید داخل، اگر فاصله خروجی آب از نوارهای آبیاری ۱۰ سانتیمتر باشد، در یک شیب هموار مزرعه، طول پهن کردن نوار، نبایستی بیش از ۵۰ متر باشد. در غیر اینصورت پس از ۵۰ متر طول نوار آبیاری، آبی از سوراخ های نوار، خارج نمی شود.
البته تمام تولید کنندگان نوارهای آبیاری ملزم به تهیه و ارائه مشخصات فنی تولیدات خود هستند و مشخصات فنی محصولات خود را در قالب کاتالوگ هایی به خریدار ارائه می دهند.
